Na historię można spojrzeć na dwa sposoby. Pierwszy to wielkie procesy polityczne, gospodarcze,  społeczne, kulturowe, które obejmują narody, państwa, duże grupy społeczne,Człowiek, chociaż jest ich sprawcą, to jednak jego  losy są jedynie tłem tych wielkich wydarzeń. Drugie spojrzenie realizuje się poprzez losy mniejszych społeczności – regionu wspólnoty lokalnej, rodziny. W tym wymiarze można pochylić się nad jednostką ludzką, badać jej dzieje, dokonania i to, co pozostało po jej życiu. Pozwala to historykowi lepiej zrozumieć motywy, działania, postawy moralne, polityczne jednostki w konfrontacji z otaczającą rzeczywistością np. w  systemach totalitarnych.

Tego pasjonującego chociaż trudnego zadania podjął się dr Marek Budniak, historyk, przewodniczący Zarządu Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Zielonej Górze. W swojej najnowszej publikacji „Podróże w minione światy. Sylwetki skazanych w procesach politycznych na Ziemi Lubuskiej w latach 1946 – 1955” (cześć pierwsza),  ukazał losy 45 osób walczących  w różnych grupach antykomunistycznego podziemia niepodległościowego skazanych przez Rejonowe Sądy Wojskowe na wieloletnie więzienia i kary śmierci. Materiał źródłowy (akta sądowe WSR, protokoły z ubeckich przesłuchań, prośby skazanych i ich rodzin o ułaskawienie) pozwolił autorowi dotrzeć do świata zwykłych ludzi mieszkańców miast i wiosek dawnego województwa zielonogórskiego, którzy przyjechali na tzw „Ziemie Odzyskane”, aby po wojennej traumie zbudować swój nowy dom. Jednak w tym „nowym świecie” nie znaleźli oni spokoju. W większości byli to dawni żołnierze Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz organizacji konspiracyjnych powstałych pod koniec wojny np. Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, Polska Tajna Organizacja Wojskowa, organizacje młodzieżowe Białe Sokoły, czy Lwie Gniazdo, a także osoby niezrzeszone.  Łączyło ich jedno, czynny opór przeciw ponownemu zniewoleniu, narzucaniu wrogiego ustroju i ideologi komunistycznej.

Moim celem jak pisze we wstępnie sam autor „było i jest dociekanie prawdy historycznej na podstawie poznawanych „światów” zwykłych ludzi (…), do których mogłem wejść poprzez szczegółowe poznawanie życiorysów, czynów i zachowań wymierzonych w tzw Polskę Ludową, analizę tego co mówili w czasie przesłuchań (nawet jeśli były wymuszane siłą), jaką przejmowali postawę w sądzie, czy ostatecznie przyznawali się, czy też odwoływali swoje zeznania ze śledztwa, jakie były ich dalsze losy po ogłoszeniu wyroku, co robili po wyjściu na wolność?”

Skazywano tych ludzi przede wszystkim, jak to określano za zamachy terrorystyczne, udział w nielegalnych organizacjach, nielegalne posiadanie broni, szpiegostwo, wrogą propagandę, a nawet za niedoniesienie władzy o przestępstwie innych.  W czasie swojej czteroletniej działalności Wojskowy Sąd Rejonowy w Zielonej Górze skazał 844 osoby na kary bezwarunkowego pozbawienia wolności w tym wydał 14 wyroków to  kary śmierci, z czego wykonano 6 wyroków, 11 osób zostało skazanych w związku z działalnością polityczną, 3 osoby za przestępstwa kryminalne.

Publikacja została wydana dzięki staraniom Fundacji Civitas Christiana, zielonogórskiego Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” uprzejmości Gazety Lubuskiej i tygodnika Katolickiego Niedziela, gdzie ukazywały się artykuły Marka Budniaka  poświęcone sylwetkom Żołnierzy Wyklętych. Zapraszamy „do niezwykłej podróży do „minionych światów”, niestety – zgodnie z prawą historyczną – pełnych cierpienia, niesprawiedliwości, krzywdy, nienawiści, ale także patriotyzmu, miłości. nadziei i wiary w zwycięstwo”. Zapraszamy także do zapoznania się z treścią publikacji  na stronach: https://konferencjatotalitaryzm.pl/,  https://wykleci.zgora.pl/

Karol Irmler