Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia epitafium dla uczczenia pamięci jednego z najwybitniejszych mieszkańców Trzemeszna odbyła się 21 października 2014 w bazylice pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP.

Ksiądz Marceli Kowalski urodził się w Ostrzeszowie. Gimnazjum ukończył w Krotoszynie, a  następnie wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu, gdzie w 1899 roku otrzymał święcenia kapłańskie.   Pracę duszpasterska rozpoczął w  Inowrocławiu, a od roku 1903 został prefektem w progimnazjum w Trzemesznie. Pełniąc to stanowisko, całkowicie oddał się pracy z młodzieżą, którą starał się wychowywać na dobrych katolików i gorących patriotów. W czasach zaborów potajemnie uczył języka polskiego, literatury i historii. W 1914 roku został proboszczem parafii trzemeszeńskiej.  W swojej działalności duszpasterskiej podnosił w społeczeństwie ducha narodowego. Po przejęciu parafii postanowił upiększyć i zmodernizować cmentarz.  Zaprojektowane zostały nowe alejki oraz zasadzono szereg nowych drzew i krzewów. Prace zostały ukończone w 1918 roku a rok później  cmentarz wizytowali i podziwiali Achilles Ratti- nuncjusz apostolski, późniejszy papież Pius IX oraz biskup Adam Sapiecha z Krakowa.

 

Swojej patriotycznej postawie dał wyraz w  czerwcu 1918 roku podczas procesji Bożego Ciała.  Wówczas, po udzieleniu licznie zebranym błogosławieństwa, zaintonował Boże coś Polskę. Śpiew podchwyciły tłumy wiernych, a władze i policja pruska stały bezsilne. Niezwłocznie wszczęto dochodzenie, a oskarżonemu księdzu grożono surowymi karami. 

 

Podczas niespokojnej jesieni 1918 roku ks. Kowalski  szczególnie aktywnie działał  na niwie niepodległościowej.  Był jednym z członków Komitetu Narodowego, który ukonstytuował się w listopadzie, a z którego później powstała Rada Żołniersko-Robotnicza.  Rada ta 14 listopada przejęła władzę w Trzemesznie i powołała nowego burmistrza – Polaka Hieronima Nowakowskiego.  Wspomagał z całego serca powstańców i Ochotniczą Kompanię Trzemeszeńską dowodzoną przez Władysława Wleklińskiego. W chwili wymarszu kompanii do Mogilna, 1 stycznia 1919 r. pobłogosławił i odprowadził udających się do walki powstańców. Gdy po zaciętych walkach na froncie północnym Kompania Trzemeszeńska powróciła  na krótki odpoczynek, ksiądz Marceli Kowalski 9 stycznia 1919 r. w kościółku św. Ducha odprawił uroczystości pogrzebowe poległych w walkach o Inowrocław powstańców, po czym z wielkimi honorami odprowadził ich w ostatnią drogę na miejscowy cmentarz.  Z początkiem stycznia 1919 roku pobłogosławił i przekazał na ręce dowódcy Kompanii Trzemeszeńskiej, Władysława Wleklińskiego, wykonany przez panie z Trzemeszna, sztandar. Uroczystość wręczenia sztandaru odbyła się przed głównym ołtarzem kościoła parafialnego w Trzemesznie. Na sztandar ten w niedługim czasie przysięgę złożyli powstańcy oddziałów II odcinka frontu północnego.

 

Kolejną patriotyczną inicjatywą ks. Kowalskiego było zorganizowanie obchodów 100-lecia śmierci Jana Kilińskiego.  Z tejże okazji 27 stycznia 1919 roku w kościele wmurowano pamiątkowe popiersie bohatera insurekcji kościuszkowskiej.  W tymże samym roku po zwolnieniu dr Widmanna ze stanowiska dyrektora progimnazjum z polecenia Rad Żołnierskich i Robotniczych sprawował nadzór nad szkołą. Przez kilka lat  pełnił też dalej funkcję prefekta jak i nauczał języka polskiego.  Jako jeden z głównych inicjatorów reaktywowania w Trzemesznie pełnego gimnazjum podejmował energiczne działania, które zakończyły się sukcesem w 1920 roku.  

 

  Ks. Marceli Kowalski wielokrotnie sprawował funkcję Przewodniczącego Rady Miejskiej (po wyborach w latach: 1919, 1921, 1925 i 1929).  1 grudnia 1921 roku „Uchwałą Magistratu i  za zgodą Rady Miejskiej miasta Trzemeszna (…) w dowód wdzięczności i za wybitne zasługi położone dla miasta” przyznano ks. Kowalskiemu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Trzemeszna.

 

Nie sposób zliczyć inicjatyw oraz stowarzyszeń, którym patronował i w których działał ks. Kowalski. Był członkiem Powszechnego Towarzystwa Pedagogicznego, dyrektorem Towarzystwa Pań św. Wincentego á Paulo, które zajmowało się pomocą chorym i ubogim, także dyrektorem Miejskiego Gimnazjum Humanistycznego, prezesem „Kółka przyjaciół harcerzy w Trzemesznie”, wspierał trzemeszeńskiego „Sokoła”.  Od 1919 pełnił również funkcję kuratora Alumnatu, a w 1923 roku został wybrany do Poznańskiej Rady Szkolnej Okręgowej. Wiele z organizacji wspierał nie tylko swoją pracą, ale także finansowo.

 

W odrodzonej Polsce ksiądz Kowalski był inicjatorem wybudowania na cmentarzu pomnika mauzoleum ku czci powstańców wielkopolskich.  W 1923 roku opracowano projekt, prace rozpoczęły się w 1924 roku. W 1926 roku ks. prymas August Hlond poświęcił tablicę, którą wmurowano później w obelisk.  Mauzoleum ukończono w tymże roku i do krypty złożono ciała 16 powstańców.

W 1929 roku ks.  Kowalski został mianowany prałatem i szambelanem papieskim a rok później dziekanem dekanatu trzemeszeńskiego.  W 1929 roku podczas pożegnania maturzystów wygłosił płomienną mowę, w której wyraził życzenie by szkolę nazwać imieniem opata Kosmowskiego, co spełniło się kilka lat po śmierci proboszcza w 1938 roku.

Ks. Marceli Kowalski zmarł w Poznaniu 9 sierpnia 1932 r w . Pochowany został 11 sierpnia w Ostrzeszowie a w pogrzebie licznie uczestniczyli mieszkańcy Trzemeszna.  W pamięci pozostał jako wielki kapłan, patriota, wybitny kaznodzieja i wspaniały człowiek.  W swoich wspomnieniach pochodzący z Popielewa ks. Józef Batkowski opisywał ks. Kowalskiego jako społecznika, dbającego o ludzi biednych i bez pracy, który umiał odkrywać ludzkie talenty.  Nich świadczy o tym fakt, że gdy w 1915 roku ojciec ks. Batkowskiego zginął podczas wojny ks. Kowalski przeszedł pieszo z Trzemeszna do Popielewa by powiadomić rodzinę. Następnie, co nie było  odosobnionym przypadkiem, przez kilka lat sprawował pieczę nad osieroconą rodziną, tak by dzieci otrzymały odpowiednie wychowanie i edukację.   Nic więc dziwnego, że wdzięczni parafianie ufundowali epitafium, które znajduje się w kościele w Ostrzeszowie.Wykonany na nim napis krótko, lecz dobitnie charakteryzuje postać księdza prałata Marcelego Kowalskiego:

 

 

„Ś.P. Ks. Marceli Kowalski

Szambelan J. Św. Piusa XI,

dziekan i proboszcz trzemeszeński, Kurator Alumnatu Arcyb.,

prefekt gimn. w czasach niewoli i niepodległej Polski,

skutecznie zabiegający  około uzupełnienia gimnazjum,

wielki przyjaciel młodzieży, założyciel Sierocińca,

dobrodziej- opiekun ubogich, wybitny kaznodzieja

i niestrudzony mówca okolicznościowy

spełniał obowiązki duszpasterskie przy tutejszej świątyni

29 lat od roku 1903 aż do śmierci 9.VIII.1932.

Kapłan-obywatel wielkich zasług. On to był pierwszym

przewodniczącym Rady Miejskiej Niepodległej Polski,

założycielem Komitetu Rodzicielskiego przy szkole powszechnej.

Hasłem Jego w pracy: Wszystko dla dobra kościoła i Ojczyzny.

Działalność Jego zapisała się głęboko w sercu i pamięci naszej.

Przedwczesny Jego zgon wywołał powszechny smutek i żal.

Oby Pan Bóg hojni wynagrodził gorliwego sługę kościoła i Ojczyzny

i obdarzył Go wieńcem wiekuistej chwały!

Niech odpoczywa w pokoju!

Z wdzięcznością ku Swemu Duszpasterzowi pamiątkową tę płytę położyli

parafjanie”

źródło: http://www.trzemeszno.mserwer.pl