W dniu 18 listopada 2013 r. w siedzibie Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Poznaniu przy ul. Kramarskiej 2 otwarto wystawę dotyczącą postaci abp. Antoniego Baraniaka. Wystawa pochodzi ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu, a jej prezentacji dokonała dr Elżbieta Wojcieszak – współautorka projektu.
ARCYBISKUP ANTONI BARANIAK
Metropolita Poznański (1904-1977)
Antoni Baraniak urodził się pierwszego stycznia 1904 roku w Wielkopolsce, w Sebastianowie, w parafii Mchy. W roku 1917 rozpoczął naukę w salezjańskim gimnazjum w Oświęcimiu. W 1920 roku wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Salezjańskiego w Kleczy Dolnej, aby w 1921 roku złożyć pierwszą profesję zakonną, następnie w 1925 roku śluby wieczyste. W Krakowie rozpoczął studia filozoficzne, potem w Rzymie kontynuował studia teologiczne i prawnicze, zakończone dwoma doktoratami. W 1930 roku przyjął święcenia kapłańskie w Krakowie z rąk księdza arcybiskupa Adama Stefana Sapiehy, a wrześniu 1933 roku powołał księdza Antoniego Baraniaka na stanowisko osobistego sekretarza. Od tego czasu datuje się ich ścisła współpraca . Baraniak z oddaniem uczestniczył we wszystkich inicjatywach Księdza Prymasa, najpierw w latach 1933-1939, potem podczas wojennej tułaczki, w latach 1939-1945. Po aresztowaniu Prymasa przez gestapo (03.02.1944) ksiądz Baraniak samotnie kontynuował pracę konspiracyjną poza granicami Ojczyzny. W lipcu 1945 roku powrócił wraz z Kardynałem do Polski i towarzyszył mu, jako sekretarz i kapelan aż do jego śmierci w roku 1948, najpierw w Poznaniu, potem w Warszawie. Z woli umierającego Kardynała przekazał do Stolicy Apostolskiej sugestię dotyczącą następcy Prymasa Polski, w osobie biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego
W roku 1951 ksiądz Baraniak, w wieku 47 lat, został mianowany przez papieża Piusa XII biskupem pomocniczym gnieźnieńskim. Dalej ze spokojem prowadził zlecone sobie sprawy Kościoła, kierując Sekretariatem Prymasa Polski.
W okresie powojennym sytuacja Kościoła w Ojczyźnie była trudna. Trwała walka o dusze Polaków. Mimo zawartego w kwietniu 1950 roku „Porozumienia miedzy rządem a Episkopatem” sytuacja wciąż się pogarszała. W nocy z 25 na 26 września 1953 roku Prymas Polski Stefan Wyszyński i biskup Antoni Baraniak zostali aresztowani przez władze komunistyczne i oddzielnie wywiezieni z domu Arcybiskupów Warszawskich przy ulicy Miodowej. Przez długi czas nie wiedzieli nic o swoich losach.
Biskup Antoni Baraniak był przetrzymywany przez okres trzech lat; najpierw w wiezieniu mokotowskim na ul. Rakowieckiej (od września 1953 do grudnia 1955 roku), potem internowany, izolowany i nadzorowany w domu salezjańskim w Marszałkach (od grudnia 1955 do marca 1956 roku), a następnie uzyskał zezwolenie na wyjazd do Krynicy, do sióstr Elżbietanek w celach leczniczych. Tam przebywał pod ścisłym nadzorem od marca do października 1956 roku.
Biskup Antoni Baraniak był człowiekiem niezłomnym. W wiezieniu uczynił postanowienie, ze nigdy nie będzie świadczył przeciwko Księdzu Prymasowi i że jest gotów oddać swe życie za sprawę Kościoła. Czerpał siły z modlitwy, w celi odprawiał rekolekcje razem z innymi więźniami, klęczał i modlił się na ich oczach. Niezłomność była charakterystyczna dla postawy biskupa i to nie tylko podczas uwięzienia, ale również w czasach późniejszych. Zarówno w Sekretariacie Prymasa Polski, jak też na poznańskiej stolicy biskupiej, borykając się z licznymi restrykcjami ze strony władzy ludowej ostro i zdecydowanie bronił Kościoła.
Po uwolnieniu z więzienia w październiku 1956 roku, biskup Antoni Baraniak był nadal kierownikiem Sekretariatu Prymasa, aż do nominacji na arcybiskupa poznańskiego 30 maja 1957 roku. Ówczesne władze zgodziły się na te nominację, licząc że bardzo schorowany biskup nie będzie długo żył. Tymczasem Bóg sprawił, że arcybiskup Antoni Baraniak przewodził Archidiecezji Poznańskiej przez dwadzieścia lat i bardzo wiele dla niej dokonał.
W latach 1962–1965 uczestniczył w obradach soboru watykańskiego II. 16 i 17 kwietnia 1966 wraz z całym Episkopatem Polski przeżywał w Poznaniu uroczystości milenijne Chrztu Polski. 1 stycznia 1968 w bazylice archikatedralnej zainaugurował rok Tysiąclecia Biskupstwa Poznańskiego. 29 i 30 czerwca tego roku przewodniczył uroczystościom milenijnym, a 12 października w trakcie III sesji Synodu Archidiecezji Poznańskiej koronował w katedrze obraz Matki Boskiej Różańcowej z kościoła Ojców Jezuitów.
6 grudnia 1972 otrzymał pismo Stolicy Apostolskiej potwierdzające tytuł metropolitalny dla archidiecezji poznańskiej, a 2 czerwca 1974 zostały uwieńczone sukcesem jego długoletnie starania o utworzenie Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu.
Po długotrwałej i ciężkiej chorobie zmarł 13 sierpnia 1977.
Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.
[txt. Marcin Polowczyk, fot. Henryk Grześkowiak, Szymon Szczęsny]
